ติ้วขาว

ติ้วขาว ชื่ออื่น เช่น กวยโซง (กาญจนบุรี) แต้ว (ใต้) ผักเตา (เลย) ติ้วส้ม (นครราชสีมา)

เป็นไม้ยืนต้น มีหลายชนิด เช่น ติ้วขน ติ้วดำ แต่ที่นิยมที่สุดคือ ติ้วขาว เพราะยอดอ่อนมีรสฝาดและเปรี้ยวเล็กน้อย ชาวบ้านนำมาจิ้มน้ำพริก แจ่ว ซุบหน่อไม้ ลาบ ก้อย หมี่กะทิ หรือนำไปแกงเพื่อให้อาหารออกรสเปรี้ยว ชาวอีสานชอบผักชนิดนี้มาก ดอกนำไปต้มหรือแกง เช่น แกงเลียงผัก มี คุณค่าทางอาหาร มีวิตามิน เกลือแร่ ติ้วขาวมีสารเบต้าแคโรทีนสูง มีผล ต่อความจำของมนุษย์ทุกเพศทุกวัย เพราะสามารถเปลี่ยนเป็นวิตามินเอได้ วัยเด็กยิ่งจำเป็นต้องมีวิตามินเอเพียงพอ เพื่อการเจริญเติบโตและต้านทานโรค รวมทั้งป้องกันโรคตาไก่ โรคตาบอดกลางคืนด้วย

ลักษณะทั่วไป  ติ้วขาวเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ผลัดใบ และจะผลิใบใหม่พร้อมกับ ออกดอก ลำต้น มีหนามรอบ ๆ แผ่กิ่งก้านออกเป็นทรงพุ่ม เนื้อไม้ค่อนข้างเหนียว กระพี้ขาว แก่นสีน้ำตาลปนเหลือง มีน้ำยางเหนียวซึมออกมา ความสูงต้น 8-15 เมตร

ใบ  มีลักษณะเรียวยาว ปลายแหลม เรียงเป็นคู่ตรงกันข้ามกัน ใบกว้าง 1.5-5 เซนติเมตร ขอบใบเรียบ มีต่อมอยู่ใต้ใบกระจายทั่วไป โคนและปลายสอบ หลังใบเป็นมันมีสีเข้มกว่าท้องใบ เส้นแขนงใบมี 6-8 คู่ ปลายโค้งจรดกันถึงขอบ ใบ ใบแก่มีสีแสดหรือแดง

ดอก มีสีชมพูหรือสีขาว เป็นดอกสมบูรณ์เพศ ออกเป็น ดอกเดี่ยว ๆ หรือเป็นกระจุกตามง่าม มีกลีบเลี้ยงและกลีบดอกอย่างละ 5 กลีบ ดอกมีลักษณะมน กลีบดอกรูปไข่ มีเกสรตัวผู้จำนวนมากและรวมกันเป็นกลุ่ม 3-5 กลุ่ม

ผล ผิวของผลแข็ง รูปกระสวยสีน้ำตาลถึงน้ำตาลดำ มีนวลขาวติดบริเวณผิวผล เมื่อแก่จะแตกตามรอบประสานเป็น 3 แฉก มองเห็นเมล็ดซึ่งมีปีก เป็นรูปโค้งเรียงอัดแน่น ก้านผลยาวประมาณ 1 เซนติเมตร มีขนกระจายอยู่ทั่วไป

ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ดและการตัดกิ่งชำ ติ้วขาวเจริญเติบโตได้ดีในดินทุกชนิด ทนแล้งได้ปานกลาง พบขึ้นทั่วไปในป่าโปร่ง ป่าเบญจพรรณ ในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคใต้ตอนบน ที่สูงจากระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 200-1,000 เมตร

(สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล 2542:57-58)